12 Hayvanlı Türk Takvimi, Türklerin ve Türklerin hakim olduğu coğrafyalarda yaşayan çeşitli milletlerin kullandığı en eski takvimlerden biri olarak bilinmektedir. 12 Hayvanlı Türk Takvimi, Türk toplumlarında ve özellikle de Çin’de kullanılmıştır. Bu takvimin Türk hükümdarların etkisi ve katkısıyla da oluşturulduğu bilinmektedir.
12 Hayvanlı Türk Takvimi; Tarım, avcılık, hayvancılık, toplayıcılık, savaş ve barış zamanlarına göre ayarlanmaya çalışılmış ve takvimde yer alan her hayvan simgesi ayrı bir yılı simgelemekte ve hayvan özellikleri yılın tamamını kapsayan olaylarda etkili olduğu kabul edilmekteydi. Takvim, 12 yıllık beş devirden oluşur ve 60 yıllık bir zamanı kapsamaktadır.
12 Hayvanlı Takviminde yer alan her ayın belli hayvanlarla temsil edilmesi hayvanların özeliklerinin belirtilen günlerde neler yaşanacağını belirlemesi ve bu hayvanların temsil ettiği özellikler bakımından bolluk, kıtlık olaylarının bu şekilde gerçekleşeceğine inanış bulunmaktaydı.
Bulgarlar, Çinliler, Hunlar, Uygurlar tarafından uzun yıllar kullanılmıştır. Farklı coğrafyalarda farklı özelliklere de sahip olmuştur. Zamanla Takvimlerin kullanılmaya başlanması sonucunda astronomi, fizik ve matematik gibi alanlarda yapılan çalışmalar daha itibarlı hale gelmiştir. Tarihte birçok medeniyet kendine özgü takvim geliştirmeyi başarmıştır.
Medeniyetler zamanla kendi takvimlerini geliştirmişler ve bu takvimlerde kendi dünya görüşlerine yer vermişlerdir. Bu sebeple kültürel ve dini değerler taşıyan ve bu özelliklere sahip olan takvimler, tarihler boyunca kullanılmış ve günümüzde de en güncel bilimsel bilgilerle kullanılmaktadır.
12 hayvan Türk Takvimindeki yıllar ve 12 hayvan Türk Takviminde yer alan hayvanlar:
1. Yıl Sıçan Yılı (Çıçkan Cılı)
2. yıl Sığır Yılı (Uy Cılı)
3. Yıl Pars Yılı (Colbors Cılı)
4. Yıl Tavşan Yılı (Qoyon Cılı)
5. Yıl Balık Yılı (Uluu Yılı)
6. Yıl Yılan Yılı (Cılan Cılı)
7. Yıl At Yılı (Cılkı Cılı)
8. Yıl Koyun Yılı (QOY Cılı)
9. Yıl Maymun Yılı (Maymıl Cılı)
10. Yıl Tavuk Yılı (Took Cılı)
11. Yıl Köpek Yılı (İt Cılı)
12. Yıl Domuz Yılı (Karageyik) (QARA Kiyik Cılı)
12 Hayvanlı Türk takviminin kısaca özellikleri:
- Türkler tarafından ortaya çıkarıldığı sanılmaktadır.
- Takvimdeki Her yıla bir hayvan ismi verilmiştir, takvimde toplamda 12 hayvan vardır.
- Bir yıl dört mevsimden ve on iki aydan oluşmaktadır.
- Yılın bazı ayları 29, bazı ayları ise 30 günden oluşmaktadır.
- Takvimde yer alan Yılbaşı, Nevruz bayramının kutlandığı 21 Mart gününe denk gelmektedir.
- Bir gün 12 gündüz ve 12 gece olmak üzere 24 saatten oluşur.
- Güneş yılını esas alan bir takvim çeşididir.
- 12 yılda bir en başa, yani fare yılına, dönülmektedir.
- Detaylı bir astronomi araştırması ve gözlemleri sonucunda oluşturulmuştur.
- Göktürklerden binlerce yıl önce de Türk devletleri tarafından kullanılmıştır.
- Takvimde Türk kültüründen ve mitolojisinden çeşitli izler bulunmaktadır.
- İslamiyet’in kabulünden sonra bu takvim çeşidir unutulmaya başlanmış, onun yerine Hicri Takvim kullanılmaya başlanmıştır.
- Bazı ülkelerde hâlâ izleri görülmektedir.
- Her yılın kendine has karakteristik özellikleri vardır.
- Şamanlar, fal ve büyü işlerini yaparken de bu takvimi kullanmıştır.
- Kişinin doğduğu yılın, onun bahtını etkilediğine inanılır.
- Günümüzde hala Orta Asya’da bazı Türk toplulukları tarafından kullanılmaktadır.
- Türk ve yabancı birçok Türkolog tarafından üzerinde çeşitli incelemeler yapılmıştır.
