Önemli bir bilim adamı olan biruni kimdir, biruni hangi alanlarda çalışma yapmıştır, biruninin eserleri nelerdir, biruninin matematiğe ve bilime katkıları nelerdir gibi sorularınızın cevabı bu konu anlatımında.
Biruni Kimdir? Biruni Hayatı
Biruni, tam adıyla “Ebu Reyhan Muhammad bin Ahmed el-Biruni”,973 yılında Özbekistan sınırları içindeki Harezm’de doğan Müslüman bilim adamı.
Biruni hangi alanda çalışmalar yapmıştır? Biruni Eserleri
Biruni hangi alanda çalışmalar yapmıştır? Biruni Eserleri
Biruni, Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanında çeşitli çalışmalar yapmıştır. 11. yüzyılda en önemli Müslüman hükümdarlarından Gazneli Mahmut Hindistan’a yaptığı seyahatlerde El-Biruni’yi yanında götürdü.
El-Biruni, 1017-1030 yılları arasında Hindistan’da yaşadı ve burada bilim adamlarının saygınlığını kazandı. Yine bu dönemde meşhur kitabı Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i yazdı. Biruni, astronomi ve coğrafya ölçümleri için zamanına birçok alet geliştirdi. Ancak ne yazık ki Biruni’nin geliştirdiği bu ölçme aletlerinin büyük bir çoğunluğu zaman içerisinde kayboldu.
Biruni’nin günümüze kadar sadece piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonları gibi ölçme araçları ulaşmıştır.
Biruni, Newton’dan 700 sene önce “Yer Çekimi Kanunu” fikrini ileri sürmüştür.
Biruni, Galieo’dan 600 sene önce “Dünyaın Döndüğünü” knıtlamıştır Biruni, 75 yaşında vefat etmiştir.
Biruni’nin Eserleri Nelerdir?
Biruni’nin Eserleri:
Biruni, 180’ne yakın eser kaleme almıştır. Ancak bunlardan yaklaşık 20 tanesi günümüze kadar ulaşmıştır.
Biruninin Günümüze ulaşan eserleri ve Biruninin yaptığı çalışmalar:
Biruninin Eserleri şunlardır:
- Âsâr-ül-Bakiyye: Bu eserini 28 yaşında iken yazmıştır. Beynelmilel bir kronoloji tarih takvim kültür ve astronomi konularını ihtiva etmekte olupilmi değerini günümüzde bile sürdürmektedir.
- Tahkîku mâ lil-Hind: Bu eserini Gazneli Mahmud Han ile birlikte gittiği Hindistan seferlerinde hind dinikültür ve felsefesini sanskritçeyi öğrenip yerinde tetkik etmek suretiyle hazırlamıştır.
- El-Kânûn-ül-Mes’ûdî: Astronomik coğrafya demek olan bu eser Bîrunî’nin en büyük eseridir. Bu eseri ciddi önemli bir matematik ansiklopedisi olup devrinin bir çok yeniliklerini ve keşiflerini içermektedir.
- Kitâb-üt-tefhîm fî evâili sanâat-it-tencîm: Trigonometri astronomi ve astrolojiye dair hem Farsçahem de Arapça olarak yazdığı büyük eserlerinden biridir. 1934 yılında İngilizce’ye tercüme edilmiştir.
- Kitabü’l-Cemahir fi Marifeti’l-Cevahir: Kıymetli taşlar ve madenlerden bahsetmektedir. 23 katı maddelerin özgül ağırlıklarını ve sıcak su – soğuk su arasındaki yoğunluk farkını bu kitapta yayınlamıştır.
- Kitâb-üs-Saydalâ: Tıp ve eczacılık konusunda yazdığı ansiklopedik özellikte bir eserdir.Eserde ilaçların ve otların isimleri; Arapça Farsça Yunanca Süryanice Sanskritçe, Hintçe ve Türkçe olarak kaydedilmiş özellikleri açıklanmıştır. Birunî bu eseriyle”eczacılığın babası” ünvanının almıştır.
- Taksîm-ül-ekâlîm: Coğrafi bir eserdir.
- Ahbâr-ul-Harezm ve Meşâhir-ül-Harezm: Mühendis olduğu kadar da büyük bir tarihçi olan Birunî’nin bu iki eseri Harezm tarihine dairdir.
Târîhu eyyâm-is-Sultân Mahmûd: Bu eser Gazneliler tarihine dairdir.
Târîh-ul-mübayyeze vel-Kâramita: Manihaîler ve Karmitalılar tarihinden bahsetmektedir.
- Tenkîh-üt-tevârih: Bir tarihsel eleştiri kitabıdır.
Biruninin Matematik ve Bilime Katkıları Nelerdir?
Biruninin Matematik ve Bilime Katkıları:
- Biruni, trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın bir birim olarak kabul edilmesini öneren ilk matematikçidir. – Biruni’nin trigonometriye en büyük katkısı, kendinden önce kullanılan sinüs ve kosinüs gibi fonksiyonlara sekant, kosekant ve kotanjant fonksiyonlarını ilave etmiştir.
- İsti’ab el-Vücuh el-Mümkine fi San’at el-Usturiab isimli kitabı içerisinde kavun biçimindeki bir usturlap yapımından söz etmekte olan Biruni, yaptığı bu alet ile gök cisimleri koordinatlarını hesaplayarak tespit edebilmiştir.
- Biruni, Türk takvimini dünya tanıtıp, zamanındaki bilinen Dünya haritasını çizmişti. Dünya’yı yedi iklimin bölgelerine ayırarak çapını ve çevresini ölçerek bunu ölçen ilk bilim adamı olmuştur.
- Biruni,1030 yılına tamamlamış olduğu Tahkiku Ma li’l-Hind adındaki eseri ile Hint dünyasına at bilinen en doğru bilgileri aktarmıştır.
- Tıp ile ilgili olan Muciz fi’t- Tıp ismindeki eseri bulunurken ayrıca eczacılıkla ilgili olan çalışmaları ise Kitabu’s Saydele eserinde anlatılmıştır.
İkinci olan bu kitap bitkiler yardımıyla bitkisel tedavileri, bitkilerden elde edilen ürünler ile ilaçlar yapılmış ve bu konularda bilgiler vermiş olan Biruni bu konuda ise Eczacılığın Babası olarak sıfatlandırılmıştır.
Bu eser içerisinde eczacılığın tanımı verilmiş, basit olan ve karmaşık eczalar hakkında söz edilmiştir. Hastalıkları sebebi ile, tedavi yöntemleri, ilaçlar hakkında ve ilaç özellikleri, bu ilaçların yan etkileri gibi konuların üzerinde durulmuş ve eczacılığın büyük önemi anlatılmıştır.