Biruni Kimdir? Biruni’nin Hayatı
Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni, 973 yılında Harezm’de (günümüzde Özbekistan) doğan ve 1048 yılında Gazne’de (günümüzde Afganistan) vefat eden, çok yönlü bir bilim insanı ve bilgindir. Matematik, astronomi, fizik, coğrafya, jeoloji, tıp, tarih, dilbilim ve farmakoloji gibi birçok alanda önemli eserler vermiştir.
Biruni, Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanında çeşitli çalışmalar yapmıştır. 11. yüzyılda en önemli Müslüman hükümdarlarından Gazneli Mahmut Hindistan’a yaptığı seyahatlerde El-Biruni’yi yanında götürdü.
El-Biruni, 1017-1030 yılları arasında Hindistan’da yaşadı ve burada bilim adamlarının saygınlığını kazandı. Yine bu dönemde meşhur kitabı Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i yazdı. Biruni, astronomi ve coğrafya ölçümleri için zamanına birçok alet geliştirdi. Ancak ne yazık ki Biruni’nin geliştirdiği bu ölçme aletlerinin büyük bir çoğunluğu zaman içerisinde kayboldu.
Biruni’nin günümüze kadar sadece piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonları gibi ölçme araçları ulaşmıştır.
Biruni’nin Matematiğe ve Bilime Katkıları
- Biruni, astronomi ve coğrafya ölçümleri için zamanına birçok alet geliştirmiştir. Ancak ne yazık ki bu ölçme aletlerinin büyük bir çoğunluğu zaman içerisinde kaybolmuştur.
- Günümüze kadar sadece piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonları gibi ölçme araçları ulaşmıştır.
- Newton’dan 700 sene önce “Yer Çekimi Kanunu” fikrini ileri sürmüştür.
- Galileo’dan 600 sene önce “Dünya’nın Döndüğünü” ifade etmiştir.
Biruni, matematikte trigonometri, cebir ve geometri alanlarında önemli çalışmalar yapmıştır. Trigonometride sinüs, kosinüs ve tanjant gibi trigonometrik fonksiyonların tanımını vermiştir. Cebirde ise bilinmeyenleri bulmak için yeni yöntemler geliştirmiştir. Geometri alanında ise küresel trigonometri ve stereometriye önemli katkılarda bulunmuştur.
Biruni, astronomide de önemli çalışmalar yapmıştır. Dünya’nın güneş etrafındaki dönüşünü doğru bir şekilde hesaplamıştır. Ayrıca ayın evrelerini ve tutulmalarını da açıklamıştır.
Biruni, fizikte de önemli çalışmalar yapmıştır. Özgül ağırlık kavramını tanımlamış ve çeşitli maddelerin özgül ağırlıklarını ölçmüştür. Ayrıca ışık kırılması ve yansıması ile ilgili çalışmalar da yapmıştır.
Biruni, coğrafyada da önemli çalışmalar yapmıştır. Dünya’nın şeklini ve büyüklüğünü doğru bir şekilde hesaplamıştır. Ayrıca birçok yerin coğrafi koordinatlarını da belirlemiştir.
Biruni, jeolojide de önemli çalışmalar yapmıştır. Dağların oluşumunu ve depremleri incelemiştir. Ayrıca mineraller ve fosiller hakkında da çalışmalar yapmıştır.
Biruni, tıpta da önemli çalışmalar yapmıştır. Birçok hastalığın teşhis ve tedavisini açıklamıştır. Ayrıca ilaçların hazırlanması ve kullanımı hakkında da bilgiler vermiştir.
Biruni, tarihte de önemli çalışmalar yapmıştır. Birçok uygarlığın tarihini incelemiştir. Ayrıca tarihi olayları doğru bir şekilde tarihlendirmeye çalışmıştır.
Biruni, dilbilimde de önemli çalışmalar yapmıştır. Farklı dilleri incelemiş ve diller arasındaki bağlantıları araştırmıştır.
Biruni, farmakolojide de önemli çalışmalar yapmıştır. Birçok bitkinin tıbbi faydalarını keşfetmiştir. Ayrıca ilaçların hazırlanması ve kullanımı hakkında da bilgiler vermiştir.
Biruni’nin Eserleri:
Biruni, 180’den fazla eser kaleme almıştır. Bunlardan günümüze kadar ulaşanlar 27 tanedir. En önemli eserleri şunlardır:
- Kitabü’l-Hind: Hindistan’ın tarihi, kültürü, dini ve bilimi hakkında yazdığı eseridir.
- El-Kanunü’l-Mesudi: Astronomi ve coğrafya hakkında yazdığı eseridir. Astronomik coğrafya demek olan bu eser Bîrunî’nin en büyük eseridir. Bu eseri ciddi önemli bir matematik ansiklopedisi olup devrinin bir çok yeniliklerini ve keşiflerini içermektedir.
- Kitabü’t-Tefhim li-Evail-i Sıneat-i’t-Tencim: Trigonometri astronomi ve astrolojiye dair hem Farsçahem de Arapça olarak yazdığı büyük eserlerinden biridir. 1934 yılında İngilizce’ye tercüme edilmiştir.
- Asarü’l-Bakiye an-Kurun-i’l-Haliye: Geçmiş uygarlıklara ait astronomik ve coğrafi bilgiler içeren eseridir.
- Kitabü’l-Cemi’ ve’l-Beyan fi Şerh-i Zic-i’l-Harezmşah: Harezmşah’ın astronomi tabloları hakkında yazdığı eseridir. Kıymetli taşlar ve madenlerden bahsetmektedir. 23 katı maddelerin özgül ağırlıklarını ve sıcak su – soğuk su arasındaki yoğunluk farkını bu kitapta yayınlamıştır.