Erozyon Nedir?
Erozyon, yeryüzünde meydana gelen doğal bir süreçtir ve toprağın yüzeyinin aşınması ve taşınması sonucu oluşur. Erozyonun nedenleri arasında aşırı yağışlar, rüzgarlar, dalga etkisi ve insan faaliyetleri gibi faktörler yer alabilir.
Erozyon, özellikle tarım ve ormancılık gibi insan faaliyetlerine bağlı olarak ciddi bir sorun haline gelebilir. Toprak aşınması, bitki örtüsünün kaybına ve verimli toprağın kaybına neden olabilir. Bu da tarım ve ormancılık faaliyetlerini olumsuz etkileyebilir.
Erozyonun etkilerini azaltmak için birçok önlem alınabilir. Bu önlemler arasında bitki örtüsünün korunması, su yönetimi, toprak koruma tekniklerinin kullanımı ve erozyon önleyici yapıların inşası yer alabilir. Ayrıca, erozyonun etkilerini azaltmak için uygun toprağın seçilmesi ve uygun tarım ve ormancılık yöntemlerinin kullanılması önemlidir.
Toprak Erozyonu – Jeolojik Erozyon
İnsan etkinliklerinin bir katkısı olmadan doğal süreçlerle gerçekleşen toprak erozyonu “jeolojik erozyon” olarak adlandırılır. Bu süreç tepeleri ve dağları geri dönüşü olmayan bir şekilde
aşındırır ve erozyon ile gelen tortulların birikimi ile vadileri, gölleri ve koyları doldurur.
Etrafımızda gördüğümüz birçok arazi olușumu–kanyonlar, tepeler, nehir vadileri, deltalar ve
düzlükler–jeolojik erozyonun ve birikiminin sonuçlarıdır. Doğal süreçlerle oluşan erozyon
oldukça yavaş şekilde gelişir.
Hızlandırılmış Erozyon
İnsan etkinliklerinin neden olduğu erozyona “hızlandırılmıș erozyon” denir. Hızlandırılmıș
erozyon aşırı otlatma, ormansızlaşma, yamaç tarımı ya da yol ve bina yapımı için arazinin
parçalanması yoluyla toprak ve doğal bitki örtüsü tahrip edildiğinde yaşanan toprak bozulmasının bir parçasıdır. Hızlandırılmış erozyon jeolojik erozyondan 100 ila 1000 kat daha
zararlıdır, bu zarar en çok yüksek yağış alan bölgelerdeki eğimli alanlarda görülür.
Erozyonun aktif kuvvetleri su ve rüzgârdır. Her iki erozyon çeşidinde de doğal bitki örtüsü
tahrip olur.
Su Erozyonu
Toprağın yağmur suları ile hareketine “su erozyonu” adı verilir. Yüzey akışı toprağın taşınmasında önemli rol oynar. Eğer yağış miktarı toprağın suyu emme kapasitesini aşarsa su
yüzeyde birikir ve yerçekimine direnemeyerek eğimden aşağı doğru akar. Yağmur damlalarının havaya fırlatarak sürüklediği yüzeydeki toprak parçaları, akan suya karışır ve eğim
boyunca taşınır. Suyun akışı toprak yüzeyinin engebeli yapısı ile uyumlu olarak kanalize olur ve
bu durum su hızının ve türbülansın artmasına neden olur. Kanalize olmuş akış, sadece yağmur
damlalarının sıçrattığı toprak parçalarını değil aynı zamanda akışın toprak kütlesinden
kopardığı parçaları da taşımaya başlar. Bu giderek hızlanan bir süreçtir, kanal derinleştikçe
her defasında daha fazla miktarda akan suyla dolar
Erozyonun Nedenleri:
Erozyonun nedenleri arasında şunlar yer alabilir:
- İklim değişikliği: İklim değişikliği, dünya genelinde erozyonun artmasına neden olmaktadır. Artan sıcaklıklar, kuraklık ve aşırı yağışlar, toprağın erozyona uğramasına neden olabilir.
- İnsan faaliyetleri: İnsanlar, arazileri işlemek, ormansızlaştırmak, madencilik yapmak, kentsel alanlar oluşturmak ve altyapı çalışmaları yapmak gibi çeşitli faaliyetlerde bulunarak toprağı erozyona uğratabilirler.
- Toprak özellikleri: Toprak türü, yapısı ve eğimi, erozyonu etkileyen faktörler arasında yer alır. Bazı toprak türleri daha fazla erozyona uğrama eğilimindedir.
- Doğal afetler: Sel, heyelan, fırtına ve deprem gibi doğal afetler, toprağın erozyona uğramasına neden olabilir.
Bu nedenlerin yanı sıra, erozyonun etkileri de çeşitli olabilir. Toprağın kaybı, bitki örtüsünün azalması, su kirliliği ve habitat kaybı gibi sorunlar, erozyonun etkileri arasında yer alır.
Örneğin bitki örtüsü iyi gelişememiş bölgelerde topraklar yağış ve esen şiddetli rüzgârlarla taşınır. Taşınmaya en yatkın toprak ise ince kumlu ve tınlı yapı gösteren topraklardır. Aşınma, kendisini doğuran olayların adlarına göre çeşitlenir.
Erozyondan Korunma Yolları Nelerdir?
Erozyon, toprak, su ve rüzgar gibi doğal faktörlerin yanı sıra insan faaliyetleri nedeniyle de ortaya çıkabilen bir sorundur. Erozyondan korunmak için şu önlemler alınabilir:
- Toprağı kaplayacak bitki örtüsünün korunması ve arttırılması
- Tarım arazilerinde uygun tarım tekniklerinin kullanılması
- Orman yangınlarına karşı önlem alınması
- Yapılaşma faaliyetlerinde erozyon kontrol önlemlerinin alınması
- Su kaynaklarının doğru kullanımı ve yönetimi
- Baraj ve bentler yapılmalıdır.
- Rüzgar perdelikleri yapılmalıdır.
Bu önlemler erozyonu önleyerek toprağın verimliliğini korur ve toplumların su kaynaklarına erişimini sağlar.
Son yıllarda Türkiye’nin erozyondan korunması için TEMA vakfı çeşitli çalışmalar yapmaktadır.
