Gulam Nedir?
Gulam (Gulam Sistemi), eski İslam devletlerinde kölelerden oluşan ve asıl görevi hükümdarı (yöneticiyi) korumak olan askeri birliklere verilen addır.
Türk-İslam dönemindeki ilk örnekleri Karahanlılar döneminde görülmüştür.
Gulam sistemini oluşturan askeri birlik kölelerden oluşmaktadır.
Gulam sistemini kullanan devletler ilk defa Karahanlı Devletidir. Bu sistemi Selçuklu Devleti, Safevi Devleti, Memlük ve Eyyubi Devletleri de kullanmıştır. Gulam sistemi Osmanlı Devleti’nde ise Kapıkulu Askerleri olarak devam etmiştir.
Selçuklu Devleti döneminde en işlevsel haline kavuştuğunu söyleyebiliriz. Ancak Gulam ve köle kavramları karıştırılmakta ve bu sistemin yanlış anlaşılmasına neden olmaktadır. Gulam sistemi bir kölelik sistemi değil, bir eğitim sistemidir. Devlet kendi bünyesinde çalıştırmak üzere o dönemin şartları çerçevesinde, savaş esirleri arasından veya köle pazarlarından satın almak suretiyle gibi yöntemlerle çeşitli kişileri gulam olarak temin etmiştir.
Özellikle küçük yaşta olmasına dikkat edilmiş, kendi bünyesinde Gulamhane veya Tıbak adı verilen öğretim yerlerinde bu kişileri yetiştirmiştir. Uzun yıllar eğitim verdikten ve belli bir kabiliyete kavuştuktan sonra yeteneklerine göre devletin çeşitli kademelerinde görev vermiştir. Gulam sisteminde yetişen askerelere verilen maaşa ise “Bistegani” denilmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda kapıkulu askerleri olarak devam etmiştir. Gulam, kelime kökü itibariyle Arapça kökenli bir kelime olup, erkek çocuk anlamına gelmektedir.
Gulam birliklerinin değeri onların köklerinin belli olması, mahalli bağlılıklarının bulunmaması ve her an için sefere hazır olmalarından kaynaklanmaktadır.
Gulam Sistemi Ne Demek?
Gulam Sistemi, İslam devletlerinde kölelerden oluşan ve hükümdarı ya da padişahı korumakla görevli olan askeri birliklerden oluşan daha sonra Osmanlı İmparatorluğu’nda kapıkulu askerleri olarak devam etmiş olan sistemdir.
Nizam-ül Mülk’ün yazmış olduğu Siyasetname adlı kitapta gulamların çeşitli eğitim aşamalarından söz edilmiştir. Gulam sistemi toplamda 7 aşamadan oluşurdu. Ancak Nizam-ül Mülk eğitim sisteminin içeriğine neredeyse hiç değinmemiştir. Her aşamanın kendine has eğitim çeşitleri vardı.
Gulam sistemi nedir dediğimizde özellikle bir yaş sınırı yoktur. Asıl önemli olan beceri ve sadakatti. Çünkü güven unsuru çok önemliydi. Gulamların başarısı aynı zamanda hükümdarın yani sahiplerinin başarısı ile orantılıdır.
Gulam Sisteminin Amacı Nedir?
Gulam sistemin amacı devlet içindeki azınlık kesimleri yönetime ve askeriyeye dahil ederek devlete olan bağlılıklarını artırmak ve merkezi otoriteyi güçlendirmektir.
Gulam Sisteminin Özellikleri Nelerdir?
Gulam sisteminin kendine has özellikleri vardır. İşte bu özellikler:
Gulam Sisteminin Özellikleri:
- Osmanlılar’daki Devşirme Sistemine benzer ancak biraz daha farklıdır.
- Gulam Sisteminde köleler kullanılır, öncelikle alınan köleler azad edilir yani özgürleştirilir, daha sonra savaş eğitimleri almaya başlarlar.
- Gulam Askerleri, Eğitimlerini bitirdikten sonra asker olarak tayin edilirler ve savaşta kullanılırlar.
- Gulam Sisteminde kazanılan topraklardaki köleler Osmanlı donanmasına katılmış olurlar ve asker sayısı korunmuş olur.
Gulam sistemi ile devşirme sistemi arasındaki benzer ve farklı yönler nelerdir?
Türk – İslam devletlerinde uygulanan “Gulam sistemi” nde bu sisteme dahil edilecek küçük yaştaki çocuklar çoğunluğu Türklerden oluşan çocuklardır. Satın alma veya savaşlarda esir alma yoluyla toplanarak sadece askeri alanda eğitilirlerdi.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılan “Devşirme sistemi” nde ise sadece Hristiyan kökenli çocuklar savaş veya köle pazarlarından toplanarak eğitilmiş, eğitilen bu kişiler arasından seçilenler askeri ve idari alanlarda faaliyet göstermiştir.