İkta Sistemi Nedir?
İkta sistemi, devlete ait arazilerden elde edilen vergi ve diğer gelirlerin devlet görevlilerine yaptıkları hizmet karşılığında verilmesidir. Büyük Selçuklular zamanında kullanılan ve yeniden düzenlenen bu sistem, Selçuklulardan sonra kurulan bütün Türk İslam devletlerinde kullanılmıştır.
İkta, Selçuklu devletlerinde maaş olarak kullanılan toprağa verilen isimdir.
İkta Sistemi Nedir, İslam devletlerinde bir kişinin mülkiyetinde olmayıp, mülkiyeti devlete, kullanım hakkı ikta sahibi denilen şahıslara ait olan toprakların vergilerinin veya gelirlerinin asker veya sivil erkana hizmet ve maaşlarına kaarşılık verilmesine İkta Sistemi denir.
Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçuklularında uygulanmış daha sonra Osmanlı devletinde Tımar Sistemi olarak devam etmiştir.
İkta sisteminin faydaları nelerdir?
İkta sisteminin faydaları:
- Bütçeden para ayırmadan asker yetiştirmiştir,
- Ülkedeki otoritenin güçlenmesini,
- Osmanlı Devleti tarım arazilerinin sürekli işlenmesini sağlamışlardır.
- Devletin maaş yükü azalmıştır.
- Toprak gelirleriyle memur maaşları karşılanmış ve iktalarda savaşa hazır askerler yetiştirilmiştir.
- Üretim kontrol altına alınarak artırılmıştır.
- Taşrada devlet otoritesi sağlanmıştır.
- Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesi sağlanmıştır.
İkta sistemin kısaca özellikleri şu şekilde özetlenebilir:
İkta sistemin özellikleri:
- İkta sahipleri ile köylüler arasındaki ilişkiler belirli yasalarla güvence altına alınmıştır.
- İkta sahiplerine topraklarının mülkiyeti değil vergi gelirleri bırakılmıştır.
- İkta hizmetinin sürmesi koşulu ile babadan oğla geçmesi mümkündür.
- İkta geliri ikta sahiplerinin rütbe ve mevkisine göre az yada çok olabilirdi.
- İkta sahibi iktasını satamaz, hibe edemez, vakfa veremez ve miras olarak bırakamazdı.
- İkta sahipileri aldıkları ikta karşılığında devlete asker yetiştirmek zorunda idi.
- Bu sistemde toprağını mazeretsiz 3 yıl üst üste boş bırakanlardan toprakları geri alınırdı.
- İkta sistemi sayesinde askeri,mali ve ekonomik alanda gelişme sağlanmıştır.
- İkta sahiplerini kadılar denetlerdi.
Osmanlı Devletinde Tımar sistemi nedir?