Toplumsal sapma nedir?
Toplumsal Sapma, bireyin toplum düzeniyle uyuşmama durumuna toplumsal sapma denir. Yani Toplumsal Sapma, toplum kurallarına uymama, aykırı davranma olarak ifade edilebilir.
Toplumsal sapmanın Olumlu ve Olumsuz olmak üzere iki türü vardır.
Toplumsal Sapma Türleri Nelerdir?
(Olumlu) Doğru Yönelen Sapma:
Olumlu) Doğru Yönelen Sapma, Toplum tarafından oluşturulan ideal normlara, erdemli olarak nitelendirdiği davranış biçimlerine (olumlu) doğru yönelen sapma türüdür. Toplumların tarihinde, egemen olan değer ve normlara karşı çıkan; dengeli gelir dağılımını, kadın haklarını, inanç özgürlüğünü savunan; olumlu yönde sapma davranışı gösteren pek çok filozof, bilim insanı, sanatçı, lider ortaya çıkmış, bunlar aykırı olarak nitelendirilmiş ve cezalandırılmışlardır. Sokrates, Bruno, Nesimi gibi birçok insan, idam cezasına çarptırılmış ve öldürülmüştür. Zamanın akışı içinde toplumsal değişimle birlikte onların savunduğu değerler ve normlar kabul edilmiş, bir dönem düşünceleri yanlış olarak değerlendirilen kişiler kahraman, devrimci, büyük düşünür, lider olarak tarihteki yerlerini almışlardır.
Olumsuz Sapma:
Olumsuz Sapma, Toplumun çoğunluğunca hoş karşılanmayan, onaylanmayan, toplumsal değer ve normlara uygun olmayan, negatif türden davranışları ifade eder. Hırsızlık yapmak, yalan söylemek, uyuşturucu madde kullanmak, aile içi şiddet uygulamak gibi davranışlar toplum içinde “doğru olmayan” davranışlar olarak kabul edilir. Bazı insanların kendi aralarında “çete” kurmaları ve düşüncelerini diğer insanlara zorla kabul ettirmeye çalışmaları da bu sapma türüne bir örnektir. Adi suçlar, şiddet, uyuşturucu bağımlılığı, rüşvet, cinsel suçlar, terörizm vb. olumsuz sapma türleridir.
Toplumsal Sapmanın Nedenleri Nelerdir?
Uygun olmayan sosyalleşme, toplumsal sapmaya neden olur. Sosyalleşme, bireyin toplumun kültürünü öğrenmesi, benimsemesi sürecidir. Bu süreçte kişinin, toplumun kültürünü, değer yargılarını öğrenememesi, onun topluma yabancılaşmasına, yani sapmasına yol açar.
- Toplumsal yaptırımların zayıf ya da yetersiz olması da sapmaya yol açar.
- Çevrenin, kişinin gücünü aşan toplumsal isteklerde bulunması sapmaya neden olabilir. Kişi bu istek ve baskılardan kurtulmak için sapma gösterir.
- Toplumun temel kurumlarında (aile, eğitim, hukuk, siyaset, din, sağlık vb.) değerler çatışıyorsa sapma davranışı ortaya çıkabilir.
- Kültürel çatışmalar da toplumsal sapmaya yol açan nedenlerden biridir. Örneğin köyden kente ya da bir ülkeden başka bir ülkeye göç eden insanlar, tamamıyla farklı bir kültürel ortama girdikleri için zaman zaman toplumla bütünleşmede zorlanırlar, çatışmalar yaşarlar.
- Hızlı toplumsal değişim de sapma davranışına yol açar. Bu dönemlerde toplumsal değer ve normlar değişir. Yeni normlar üzerinde uzlaşma sağlanıncaya kadar geçen sürede sapma davranışları artar. Örneğin sanayileşen toplumlarda değer ve normlarda meydana gelen değişmeler, eski ve yeni normlardan hangisine uyacakları konusunda karar verirken bireyleri zorlayabilir.
Toplumsal sapmanın psikolojik nedenleri de vardır. Örneğin akıl sağlığının bozulması normlardan sapmaya neden olabilir. Bunun yanında, bazen de kişiler, çevrelerindeki insanların dikkatini çekmek için normlardan sapabilirler.