Benzeşme Nedir? Benzeşme Nasıl Yapılır?
Benzeşme, kelime içinde bir araya gelen seslerden birinin diğer sesi kendisine benzetmesi demek olan benzeşme Türkçede çok görülen ses olaylarından biridir. Benzeşme yan yana gelen sesler arasında olabileceği gibi uzakta olan sesler arasında da mümkündür.
Türkçenin ses kurallarının çoğu benzeşmeyle yakından ilgilidir. Bunlardan en önemlileri ses uyumlarıdır. (Ses uyumları konusu yukarıda anlatıldığı için burada tekrar edilmeyecektir.)
Benzeşme çeşitli şekillerde görülür:
1. İlerleyici benzeşme:
Önceki ünsüzün sonraki ünsüzü kendine benzettiği benzeşmedir:
anlamak > annamak, bunlar> bunnar, karanlık > karannık, nişanlı > nişannı, samanlık > samannık, yazsınlar > yazsınnar.
2. Gerileyici benzeşme:
Sonraki ünsüzün önceki ünsüzü kendine benzetmesi olayıdır:
birlikte > billikte, gözsüz > gössüz, kalmazsa > kalmassa, tarla > talla, terli > telli, türlü> tüllü.
3. Oluşum noktası benzeşmesi:
Kelime içinde yan yana bulunan ünsüzlerden birinin diğerini kendi oluşum noktasına çekmesi olayıdır:
Anbar, onbaşı, çarşanba, penbe, perşenbe, kelimelerindeki b dudak ünsüzü yanındaki n’yi kendi oluşum noktasındaki bir diğer dudak ünsüzü olan m’ye çevirerek kelimelerin ambar, onbaşı, çarşamba, pembe, perşembe şekline dönüşmesine sebep olmuştur.