Ali Kuşçu Kimdir? Ali Kuşçu’nun Matematiğe katkıları nelerdir? Ali Kuşçu’nun Eserleri Nelerdir?

Ali Kuşçu Kimdir?

Ali Kuşçu, asıl adı Ali Bin Muhammed olup (1403, Semerkand – 16 Aralık 1474, İstanbul), Timur İmparatorluğu Zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu’nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir.

Astronom, matematikçi ve kelâm âlimi olan Ali Kuşçu, 1403’te Semerkand’da doğmuştur. Türk ya da Fars olduğuna dair iddialar mevcuttur. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey’in kuşçusu olduğu için ailesi “Kuşçu” lakabıyla meşhur olmuştur.

Ali Kuşçu, daha küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duymaya başlamıştır. Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî’den matematik ve astronomi dersleri almıştır. Daha sonra bilgisini artırmak için Kirman’a gitti. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile Şerh-i Tecrîd adlı eserini yazdı.

ali kuşçu kimdir, hayatı ve eserleri

Ali Kuşçu, Semerkand ve Kirman’da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey’e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu. 1449’da hacca gitmek istedi. Tebriz’de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan’ın sözcülüğünü yaptıktan sonra II. Mehmed’in davetiyle İstanbul’a geldi.

Osmanlı – Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed’in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderris oldu.

Ali Kuşçu 16 Aralık 1474 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir.

Soyunun bir kısmı Yavuz Sultan Selim’in Kahramanmaraş’ı fethetmesinden kısa bir süre sonra o bölgede Şiî Mezhebi’nin tekrar artması sonucu Ali Kuşçu’nun torunlarından bir kısmı ferman ile Kahramanmaraş’a gönderilmiştir.

Geriye kalan torunları ise daha sonra Düzce’ye kendi arzularıyla göç etmişlerdir. Kahramanmaraş ta bulunan ailenin bir kısmı da Cumhuriyet’in ilanından sonra Bursa’ya yerleşmişlerdir.

Bursa’daki Fuat Kuşçuoğlu Caddesi de ismini Ali Kuşçu’nun torunlarından Fuat Bey’in isminden almıştır. Soyu Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa’da Kuşçuoğlu soy isimleriyle devam etmektedir.

Ali Kuşçu’nun Matematiğe katkıları ve Kazandırdıkları:

Matematik ve Astronomi alanında yaptığı çalışmalarla günümüzde hala etkisi süren Kuşçu’nun astronomi ve matematik alanında yazmış olduğu iki önemli eseri vardır.

Bunlardan birisi, Otlukbeli Savaşı sırasında bitirilip zaferden sonra Fatih’e sunulduğu için “Fethiye” adı verilen astronomi kitabıdır.

Fethiye adlı Eser üç bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde gezegenlerin küreleri ele alınmakta ve gezegenlerin hareketlerinden bahsedilmektedir.
İkinci bölüm Yer’in şekli ve yedi iklim üzerinedir.
Son bölümde ise Ali Kuşçu, Yer’e ilişkin ölçüleri ve gezegenlerin uzaklıklarını vermektedir.

Döneminde hayli etkin olmuş olan bu astronomi eseri küçük bir elkitabı niteliğindedir ve yeni bulgular ortaya koymaktan çok, medreselerde astronomi öğretimi için yazılmıştır. Ali Kuşçu’nun diğer önemli eseri ise, Fatih’in adına atfen Muhammediye adını verdiği matematik kitabıdır.

Ali Kuşçu’nun Eserleri Nelerdir?

Ali Kuşçu, matematik, astronomi, dil bilimi ve fıkıh alanlarında önemli eserler bırakmış bir bilim insanıdır. İşte Ali Kuşçu’nun bazı önemli eserleri:

  1. Risâle fi’l Hisâb (Hesap Risalesi):
    • Üç makaleden oluşan bu eser Farsça’dır ve matematikle ilgilidir. Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunmaktadır.
  2. Er-Risâletü’l Muhammediyye:
    • Arapça olarak yazılmış olan bu eser de matematikle ilgilidir ve Fatih Sultan Mehmed’e sunulmuştur. Süleymaniye Kütüphanesi’nde nüshası mevcuttur.
  3. Şerh-i Zîc-i Uluğ Bey:
    • Farsça bir şerh olan bu eser, geometride “kiriş” anlamına gelen “Zîc” kavramına dair bir kitaptır. Kandilli Kütüphanesi ve Ragıb Paşa Kütüphanelerinde nüshaları bulunmaktadır.
  4. Şerhu’t Tuhfeti’ş Şâhiyye:
    • Kutbüddin Şirazi’nin astronomiye dair meşhur eseri “Tuhfetü’ş Şahiyye”nin şerhidir. Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunmaktadır.
  5. Er-Risâletü’l Fethiyye:
    • Astronomi hakkındaki bu Arapça eser, Otlukbeli Savaşı’ndan galip dönen Fatih Sultan Mehmed’e ithaf edilmiştir. Türkçe olarak tercüme edilmiştir ve Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunmaktadır.
  6. Risâle fi’l Hey’e:
    • Farsça bir astronomi kitabı olan bu eser, Molla Pervîz tarafından “Mirkatü’s Semâ” adıyla Türkçe’ye kazandırılmıştır. Süleymaniye, Nuruosmaniye ve Köprülü kütüphanelerinde muhtelif nüshaları bulunmaktadır.

Ali Kuşçu’nun bu eserleri, hem İslam bilimine hizmet etmiş hem de Avrupa’da büyük ölçüde etki yapmıştır.